Zespoły dworsko - parkowe

ZESPÓŁ DWORSKO - PARKOWY W RYBCZEWICACH

Dwór, pochodzący z 2. poł. XIX w., jest w całości murowany z kamienia i cegły. Pierwotny skład zespołu stanowiły: czworak, stajnia cugowa, obora, kurnik, spichlerz, gorzelnia, kuźnia, stolarnia, ogrodzenie z bramami. Zabudowania zostały wzniesione pod koniec XIX w., park założono w XIX w. Obecnie pozostały w użytkowaniu: kuźnia, spichlerz oraz stolarnia, które zostały wyremontowane i zaadaptowane przez mieszkańców na cele publiczne. Najlepiej zachowanym zabytkiem jest sam dwór, ale również brama z ogrodzeniem nadal prezentują się okazale. Do 2 listopada 2011 r. dwór pełnił funkcję siedziby Zespołu Szkół Ogólnokształcących. Zespół dworsko-parkowy wpisany jest do rejestru zabytków (A/1643).

ZESPÓŁ DWORSKO - PARKOWY W BAZARZE

Pochodzi z XVII w. Położony jest na wyniosłym płaskowyżu, na zachodniej krawędzi doliny rzeki Giełczwi, złożony z nowego murowanego dworu zwróconego frontem na północ, prostokątnego dziedzińca gospodarczego wraz z zabudowaniami gorzelni (gorzelnia, magazyn spirytusu oraz rządcówka), oficyny, spichlerza, obory i stodoły, a także z otaczających go pozostałości parku założonego w XVII w. Inwentarz z 1930 r. wymieniał 17 budynków gospodarczych w całym majątku, 15 domów mieszkalnych dla służby, ok. 6 ha ogrodów warzywnych, chmielniki oraz 14 ha sadów owocowych. W 1944 r. majątek został rozparcelowany, a zabudowania przeszły na własność Skarbu Państwa. W latach 50. XX w. park ze stawami, dwór oraz zachowane budynki gospodarcze zostały przejęte przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną „Zwycięstwo” w Brzezicach z filią w Bazarze. Niektóre budynki zachowały się do dzisiaj i pozostają w rękach prywatnych właścicieli. Zespół dworsko-parkowy wpisany jest do rejestru zabytków (A/760).

ZESPÓŁ DWORSKO - PARKOWY W SOBIESKIEJ WOLI PIERWSZEJ

Zespół, w skład którego wchodzi obecnie murowany dwór i park, położony jest w otulinie Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego. Oddalony ok. 500 m na wschód od drogi Krzczonów-Żółkiewka zajmuje tereny przylegające do prawego brzegu rzeki Giełczwi.

Powstanie dworu szacuje się na przełom XVI i XVII w. Fundatorami byli Sobiescy, którzy wybudowali na wzniesieniu dwór i otoczyli go parkiem krajobrazowym z pięknym drzewostanem. Rezydował w nim sam król Polski – Jan III Sobieski. Sebastian Sobieski żeniąc się z Barbarą Giełczewską, stał się pierwszym z Sobieskich dziedzicem miejscowości, z czasem nazwanej Wolą Giełczewską, a następnie Wolą Sobieskich (Sobieską), którą władali kolejno, jak wynika z genealogii tego rodu, Jan Sobieski senior i jego syn Marek – senator, chorąży nadworny koronny, kasztelan i wojewoda lubelski – dziadek przyszłego króla Jana Sobieskiego.

W wyniku dewastacji budynków gospodarczych, dworu i parku pierwotna kompozycja uległa zatarciu. Ma ona kształt zbliżony do prostokąta, w której trudno dziś wydzielić poszczególne elementy tworzące niegdyś cały zespół. Zachowany układ przestrzenny parku ze starymi alejami dojazdowymi obsadzonymi wiekowymi lipami sugeruje, iż tworzyły one dawniej regularne kwatery ogrodowe. Przypuszczalnie w XIX w. przekształcono go w park o układzie krajobrazowym. Dojazd do majątku możliwy był od południa aleją obsadzoną lipami i kasztanowcami, która rozdzielała się przy stajniach wierzchowych – jedna odnoga prowadziła na północ obok zabudowań gospodarczych do dworu, druga biegła na wschód i skręcała na północ, dochodząc do wjazdu od strony wschodniej. Drugi dojazd prowadził wzdłuż północnego brzegu rzeki Giełczwi i stawów rybnych, przekraczał rzeczkę i obok młyna kierował się w kierunku zachodnim do dworu. Centralną część zespołu stanowił dwór usytuowany w parku krajobrazowym. Przed dworem, od południa od owalnego gazonu, odchodziły promieniście alejki we wschodniej części i tworzyły równie owalne kwatery. Od południa i od wschodu do parku przylegał sad owocowy i warzywniak. Folwark z budynkami gospodarczymi, usytuowanymi w kształcie podkowy (spichlerz, stajnia, obora, stodoła), przylegał prawie bezpośrednio do parku od zachodu. Czworaki znajdowały się na północny zachód od dworu, przy stawach rybnych i Giełczwi, i stanowiły jednocześnie granicę parku od północy. Od północy przed dworem pozostał do dziś zachowany szpaler grabowy i szpaler topoli z lat 20. XX w.

Stary, drewniany dwór należący do Sobieskich, znajdujący się następnie w prywatnych rękach, został w 1939 r. rozebrany ze względu na zły stan techniczny, a murowaną, stojącą przy nim część poddano gruntownemu remontowi. Do II wojny światowej istniał dwór z pełnym wyposażeniem budynków gospodarczych usytuowanych na południowy zachód od dworu. We wschodniej części stał młyn na usypanej grobli. W niewielkiej odległości od dworu za parkiem znajdowały się czworaki dworskie, w których mieszkała służba. Dojazd do dworu znajdował się od strony północnej, drogą prowadzącą przez wieś i osadę młyńską wzdłuż stawów przy rzece Giełczwi, obok ściany parku – alei starych, do dziś rosnących lip. Po II wojnie światowej, na podstawie dekretu o reformie rolnej PKWN z 1944 r., cały kompleks dworski, jak i przylegające do niego grunty zostały znacjonalizowane. Kolejne lata stanowiły okres dewastacji i sukcesywnego popadania w ruinę budynków, które w tym czasie nie były remontowane i służyły jako ośrodek zdrowia, poczta, biblioteka oraz sklep. W roku 2003 dwór został sprzedany, a nowy właściciel odnowił cały obiekt. Do gminnego rejestru zabytków został wpisany cały zespół dworsko-parkowy.

ZESPÓŁ DWORSKI W POLICZYŹNIE

Pochodzi z końca VIII wieku. Wpisany do gminnej ewidencji zabytków. W skład zespołu wchodzi: dwór z 1. poł. XIX w., przebudowany po 1926 r., park z początku XIX w. i kaplica z końca XVIII w., zamieniona na lamus, a potem na oborę.

ZESPÓŁ DWORSKO - FOLWARCZNY W ŻUKÓW KOLONIA

Pochodzi z 1. połowy. XIX w. Znajduje się w miejscowości Żuków Kolonia. W gminnej ewidencji zabytków znajduje się cały zespół dworski na który składa się z: dwór z okresu 1833-1840 r., a także stodoła z oborą z 1. poł. XIX wieku, obora i chlewnia, dwa budynki gospodarcze, dom mieszkalny (dawniej spichlerz), ogrodzenie z bramą i furtką oraz czworak z 1. poł. XIX w.

ZESPÓŁ DWORSKI W STRYJNIE

Został założony w XVI w. przez Stryjeńskich. Położony jest w otulinie Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego, na lewym brzegu rzeki Giełczwi, otoczony z dwóch stron stawami. Złożony jest z dworu zwróconego frontem na wschód i prostopadłej do niego oficyny. Od północy na jego tyłach znajdują się pozostałości parku oraz budynku gospodarczego na południu. Dwór został zbudowany w 2. poł. XVIII w., powiększony i przebudowany ok. 1880 r. przez architekta Kornelego Gabrielskiego w stylu neobarokowym. Po 1945 r. został zaadaptowany na cele szkolne. Zespół dworsko-parkowy wpisany jest do rejestru zabytków.

ZESPÓŁ DWORSKI W WYGNANOWICACH

Dwór murowany pochodzący z 1892 r., jest otoczony wiekowym drzewostanem. Po wojnie pełnił rolę plebanii oraz kaplicy modlitewnej. W 1946 r. starą, murowaną stodołę zaadaptowano na kościół katolicki, który został poświęcony w 1958 r., a w budynku dworu zorganizowano szkołę podstawową. Oficyna zespołu pochodzi z początku XX w., natomiast park krajobrazowy został założony w XIX w. Od marca 1978 r. dwór w Wygnanowicach jest siedzibą Domu Pomocy Społecznej. Zespół dworski wpisany jest do rejestru zabytków (A/766). Zlokalizowany jest w otulinie parku.