SKĄD SIĘ WZIĄŁ PADALEC KOLCHIDZKI ?
Wszystko zaczęło się w 1869 roku, kiedy J.F. Miescher odkrył kwasy nukleinowe, ale to dopiero rok 1966 przyniósł przełom. Wtedy właśnie ustalono kod genetyczny. Kolejne lata aż do współczesności przynosiły coraz nowsze odkrycia zapisu informacji o życiu na Ziemi. W ostatnich latach wykorzystanie markerów genetycznych powoduje rewolucję w systematyce.
Na terenie Roztocza prowadzone są badania genetyczne płazów i gadów, które prowadzą do zmiany myślenia o gatunkach, które do tej pory (wydawało by się) występowały na wschodzie Polski. Jak na razie pewność możemy mieć, że rzekotka, którą spotykamy na Lubelszczyźnie nie jest już rzekotką drzewną Hyla arboreta lecz rzekotką wschodnią Hyla orientalia. Różnice między nimi w warunkach terenowych są nie wychwycenia.
Inaczej jest w przypadku padalca kolchidzkiego (wschodniego) Anguis colchica, który od padalca zwyczajnego Anguis fragilis różni się nieco cechami zewnętrznymi. Jednak i w tym przypadku pewność można mieć dopiero po wykonaniu badań genetycznych.
Na terenie Europy do tej pory wyróżniano jeden gatunek Anguis fragilis z trzema podgatunkami oraz drugi gatunek Anguis cephallonica.
Pierwszym, który wyodrębnił padalca kolchidzkiego był Václav Gvoždík. Rozróżnił on pięć gatunków genetycznych Anguis: graeca, colchica, fragilis, cinerea i cephallonica.
I tak na przykład: padalec zwyczajnyAnguis fragilis występuje od Półwyspu Iberyjskiego po Europę Centralną i od Polski po Skandynawię. Padalec kolchidzki Anguis colchica dzielony jest na dwa podgatunki: A. colchica colchica (Gruzja, Kaukaz, wschodnia Turcja) i A. Colchica incerta (Litwa, północno-wschodnia Polska, wschodnie Czechy, Słowacja, Rumunia). Inny podgatunek A. colchica orientalis występuje w Iranie. Gvoždík wyróżnił również osobny klad z Półwyspu Apenińskiego: A. veronensis. Jeżeli macie już mętlik w głowach to dodam jeszcze, że w miejscach gdzie zasięgi poszczególnych gatunków zachodzą na siebie lubią się one krzyżować.
W Polsce występują dwa gatunki Anguis: fragilis i colchica. Jedną z ważniejszych cech, dzięki którym możemy je odróżnić jest ułożenie tarczek przedczołowych. U padalca zwyczajnego najczęściej stykają się całą krawędzią ściany bocznej. U padalca kolchidzkiego tarczki nie stykają się. U obu typów możemy spotkać cechę pośrednią: tarczki stykają się jedynie narożami. Inną cechą odróżniającą jest otwór słuchowy. U padalca zwyczajnego niewidoczny lub zakryty łuskami, u kolchidzkiego widoczny z obu stron. Trzecią cechą jest liczba rzędów łusek wokół środkowej części tułowia. Wychwycić ją mogą tylko doświadczone osoby. Ostatnią odróżniającą cechą są niebieskie plamy na grzbiecie, które mają samce obu gatunków i samice padalca kolchidzkiego.
Mimo potwierdzenia występowania padalca kolchidzkiego na terenie Polski nie został on wpisany na listę gatunków chronionych. Miejmy nadzieję, że ta sytuacja zmieni się gdy zakończą się badania dotyczące rozmieszczenia obu gatunków padalców w naszym kraju.
Tekst i zdjęcia: Małgorzata Grabek
Tekst opracowany na podstawie:
Z. Głowciński, P.Sura „Atlas płazów i gadów Polski”
G. Skórzewski „Uwagi na temat badań i występowania padalca kolchidzkiego Anguis cochica incerta w Polsce” Chrońmy Przyrodę Ojczystą 73 (1): 57-63, 2017
