O LELKU

Wydmy porośnięte ciepłymi, suchymi borami sosnowymi, tworzące się między nimi w nieckach deflacyjnych torfowiska, wrzosowiska, polany i zręby – takie miejsca spotkamy w Parku Krajobrazowym Puszczy Solskiej, części przylegającej do niego otulinie Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego oraz w niewielkiej części Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego. Są to typowe środowiska gdzie można spotkać lelka.

Lelek Caprimulgus europaeus to jedyny przedstawiciel rodziny lelkowatych Caprimulgidae, który występuje w Polsce. Przylatuje do nas pod  kwietnia i na początku maja, odlatuje na przełomie sierpnia i września. Zimę spędzają w Afryce (między innymi w Etiopii, Sudanie, Libii, Egipcie).

Migruje pojedynczo lub w niewielkich stadkach. Na przelotach można zatrzymują się w dość nietypowych miejscach: ogrodach, sadach, czasem w podmokłych olsach.

Lelek prowadzi bardzo skryty tryb życia. Aktywny jest dopiero o zmierzchu i nocą. Do tego ma  kryptyczne (maskujące) ubarwienie, a siadając wzdłuż  na gałęzi drzewa jest prawie niewidoczny. O obecności lelka świadczy jego charakterystyczny śpiew godowy, który brzmi jak terkotanie. Podczas lotu godowego samiec również klepie skrzydłami.  Samice gniazda zakładają na ziemi składając jajka bezpośredni na ściółkę. Lelki są monogamiczne i oboje rodzice wysiadują jajka i karmią młode. Pożywienie zdobywają w locie. Wyglądają wtedy jak przerośnięta jaskółka. Dlatego nazywany był również nocną jaskółką. Chwytając owady potrafi szeroko otworzyć dziób. Płaszczyznę chwytającą ofiary powiększają jeszcze szczecinki wokół dzioba. Dzięki temu owady mogą mieć spore rozmiary i lelek szybko jest syty. Owady latają gdy ciepło i lelki podczas zimnych nocy cierpi głód. Niestety

w tym roku mamy takie noce. Miejmy nadzieję, że niedługo zrobi się cieplej i lelki będą mogły się najeść i wykarmić swoje pisklęta.

Lelek jest w Polsce ptakiem coraz rzadziej spotykanym. Objęty jest ścisłą ochroną gatunkową, wymieniony jest w Dyrektywie ptasiej. W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN ujęty jest pod kategorią LC (gatunek najmniejszej troski) z tendencją spadkową.

Głównymi zagrożeniami są zanikające siedliska i zmniejszenie liczebności owadów. Poza tym wzrastająca presja drapieżników, znaczny ruch samochodowy w sąsiedztwie lęgowisk i żerowisk.

Na koniec warto wspomnieć, że lelek nazywany był dawniej kozodojem. Pochodzi to od jego łacińskiej nazwy: capra – koza, mulgere – doić. Pojawia się to w wielu europejskich językach. Pierwsi takie miano wymyślili mu Grecy, którzy słyną z hodowli kóz. Obserwując latające nocą ptaki (często kręcące się przy zwierzętach hodowlanych gdzie można spotkać wiele owadów)z szeroko otwartymi dziobami podejrzewali, że wysysają mleko z wymion kóz.

Tekst i zdjęcia: Małgorzata Grabek ZLPK OZ w Zamościu