Ćwierćwiecze Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”
Nadbużański Obszar Chronionego Krajobrazu w całości obejmował lewobrzeżną dolinę Bugu od południowej do północnej granicy dawnego województwa bialskopodlaskiego. Z północnej jego części (cenniejszej przyrodniczo) utworzono Park Krajobrazowy „Podlaski Przełom Bugu”. Głównym celem utworzenia Parku stało się zachowanie w stanie naturalnym najcenniejszych pod względem przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym fragmentów lewobrzeżnej doliny Bugu w granicach województwa bialskopodlaskiego. W wyniku zmiany podziału administracyjnego naszego kraju w 1999 r. Park znalazł się na terenie dwóch województw: lubelskiego i mazowieckiego. Aktualnie nasze funkcjonowanie określa Rozporządzenie Nr 69 Wojewody Lubelskiego z dnia 25 listopada 2005 r. w sprawie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”.
O tym, że teren naszego parku jest malowniczy i cenny przyrodniczo chyba nie trzeba nikogo przekonywać. Woda, tak niezbędna wszystkim do życia, skupia wokół siebie różne grupy organizmów żywych. Tylko nieliczne są w stanie znosić jej niedostatki. Koryto rzeki, rozliczne starorzecza, olsy, wilgotne łąki to te elementy krajobrazu naszego parku, które nie występują wszędzie i ich obecność zwiększa bioróżnorodność. Niestety obserwowany od kilku lat deficyt wody daje także o sobie znać w dolinie Bugu. Miejmy nadzieję, że trend ten nie utrzyma się i nie wpłynie na charakter naszego parku.
Jak dotąd teren parku to wielka różnorodność siedlisk i gatunków. Flora z wieloma gatunkami chronionymi, fauna reprezentowana najliczniej przez ptactwo, któremu dolina Bugu stanowi swego rodzaju ostoję. Brak zakładów przemysłowych, rolnictwo jeszcze w dużym stopniu ekstensywne sprawiają, że wiele gatunków kluczowych w skali europejskiej znajduje tu dogodne warunki do życia. Teren parku to jednocześnie obszary Natura 2000 – Ostoja Nadbużańska – ustanowiona dla ochrony siedlisk przyrodniczych i Dolina Dolnego Bugu – dla ochrony ptaków.
Park Krajobrazowy „Podlaski Przełom Bugu” to połacie przylegających do rzeki łąk i pastwisk, poprzecinanych obniżeniami i starorzeczami, to zróżnicowane zbiorowiska leśne (bory, olsy, nadrzeczne łęgi wierzbowo-topolowe, fragmenty dąbrów) a także pola uprawne. Wyjątkowości nadbużańskiemu krajobrazowi nadają przełomowe odcinki Bugu, kręte koryto rzeki widziane z kilkudziesięciometrowej skarpy na Łysej Górze (okolice miejscowości Gnojno i Borsuki) czy w Neplach (nieopodal rezerwatu „Szwajcaria Podlaska”), są miejscami obok których nie da się przejść obojętnie.
Ogromnym walorem tego miejsca jest także dziedzictwo historyczno-kulturowe. Janów Podlaski leżący w sercu parku krajobrazowego to miejscowość z bogatą historią, dawna siedziba diecezji łuckiej i podlaskiej, gdzie przez trzy wieki rezydowało 43 biskupów. Ich obecność wpłynęła na rozwój tej miejscowości, która miała niegdyś prawa miejskie. Aktualnie to niewielkie miasteczko o specyficznym klimacie, gdzie czas płynie powoli i spokojnie, nie dosięga nas miejski pęd ani hałas. Co prawda okres świetności ma już dawno za sobą ale pozostały tu cenne obiekty m.in.: Bazylika Mniejsza pw. Św. Trójcy z przyległymi budynkami dawnego Seminarium Duchownego – pięknie odnowione (aktualnie Zespół Szkół), Kościół św. Jana Chrzciciela, Dom Ryttów z 1793r. (oczekujące na przywrócenie im blasku), zrewitalizowany Zamek Janów Podlaski – centrum hotelowo-konferencyjne ze słynną Grotą Naruszewicza w parku okalającym zamek.
Poza Janowem nie sposób pominąć Stadniny Koni – słynącej z hodowli koni czystej krwi arabskiej, rokrocznych imprez - Narodowego Championatu i Międzynarodowej Aukcji Koni, które skupiają znawców i kupców z różnych stron świata. Każda z pobliskich, małych miejscowości, ma swoją historię, ciekawostki, może miejsca pamięci czy założenia dworskie, są kościoły i cerkwie, skrywające wiele krwawych wspomnień oraz liczne pensjonaty gotowe na przyjęcie turystów.
Entuzjaści turystyki sakralnej, liczni pielgrzymi przybywają do Pratulina, miejsca uświęconego krwią ginących za wiarę unitów z rąk żołnierzy carskich, odwiedzają kościółki (niegdyś cerkwie) w Krzyczewie, Bublu Starym, Gnojnie. Coraz częściej teren parku poznawany jest z perspektywy jednośladów, turyści rowerowi korzystają ze Wschodniego Szlaku Rowerowego Green Velo, z Nadbużańskiego Szlaku Rowerowego – którego przebieg prowadzi niejednokroć po lokalnych ścieżkach, szutrowych drogach, z których można podziwiać przyrodę i walory wsi podlaskich. Emocjonującą przygodą jest z pewnością także spływ kajakiem po rzece Bug.
Przyroda zachowana w mało zmienionej przez człowieka formie, mozaika religii i przenikających się kultur, tradycyjne dania i gościnność tutejszych ludzi sprawia, że przyjeżdżają tu turyści z różnych zakątków naszego kraju i nie tylko. Nie jest to miejsce, które zmaga się z dużym ruchem turystycznym, dzięki temu mamy szanse doświadczyć dzikości przyrody i chłonąć ją wszystkimi zmysłami, poznawać wciąż na nowo…
M. Żychowska
Zdjęcia- pracownicy OZ w Janowie Podlaskim
