Dziedzictwo kulturowe

Walory krajobrazowe przełomowego odcinka doliny Wieprza uwarunkowane są nie tylko wyjątkowym ukształtowaniem terenu i bogatą szatą roślinną, ale także obecnością zabytków i niematerialnych wartości kulturowych. Tereny położone powyżej skarpy doliny Wieprza były często miejscami lokacji osad, grodów i zamków obronnych (Łańcuchów, Łęczna, Nowogród, Zawieprzyce), miasteczek oraz założeń parkowo-dworskich.

Już w okresie neolitu i wczesnego średniowiecza obszar ten stanowił dogodne miejsce do zakładania tu rozproszonych osad. W Jaszczowie, Klarowie oraz Dorohuczy znajdują się grodziska pochodzące z tego okresu. W okolicy Łęcznej oraz Ciechanek zlokalizowane są cmentarzyska, zaś w Klarowie i Łańcuchowie – kurhany. Sieć osadnicza rozwijała się zwłaszcza wzdłuż traktów komunikacyjnych, do których głownie należały: Trakt Lubartowski, wiodący z Łęcznej do Lubartowa wzdłuż prawego brzegu Wieprza, Trakt Podlaski, prowadzący z Łęcznej przez Ludwin do Ostrowa Lubelskiego i dalej na północ oraz Trakt Ruski, biegnący z Lublina poprzez Biskupice, Trawniki i Oleśniki i dalej na wschód.

Miejsca, w których krzyżowały się ważniejsze trakty komunikacyjne obfitowały w handel, który sprzyjał rozwojowi osadnictwa i rzemiosła. Głównym ośrodkiem tego regionu, przez długi okres czasu była Łęczna słynąca głownie ze swych targów końskich. Ważną rolę w rozwoju osadnictwa a także kultury, miały również lokacje kościelne. Odegrały one szczególnie ważną rolę w historii Biskupic i Łęcznej.

Na terenach rolniczo atrakcyjnych, w kolejnych stuleciach wykształcił się dworsko- folwarczny typ użytkowania ziemi, charakterystyczny szczególnie dla lewego brzegu Wieprza, tworząc unikalny układ kulturowo-krajobrazowy.

W niemal każdej z miejscowości na terenie Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego znajdują się cenne zabytki. W Łęcznej godne uwagi są: renesansowa synagoga z 1648 roku, pozostałości zamku z XV wieku, zespół kościelny z pierwszej połowy XVIII wieku oraz średniowieczny układ przestrzenny z trzema rynkami. Barokowe kościoły znajdują się w: Biskupicach, Dorohuczy i Kijanach, w Jaszczowie zaś istnieje zabytkowy zbór ariański (XVI wiek). W Zawieprzycach znajduje się duży, zrujnowany zespół zamkowo-dworski (XVII-XIX) z malowniczym parkiem. Najciekawsze zespoły dworskie i pałacowe otoczone parkami, zachowały się w Jaszczowie, Milejowie, Kijanach, Łęcznej, Łysołajach i Łańcuchowie. W nadwieprzańskich wsiach zachowało się także wiele zabytków drewnianego budownictwa wiejskiego.