Konferencja o powstaniu styczniowym w Kijowie

W dniu 9 listopada br. odbyła się w Kijowie II Międzynarodowa konferencja naukowa „Polskie powstanie wyzwoleńcze 1863 r.”

Pierwsza z kijowskich konferencji poświęconych tematyce powstania styczniowego zorganizowana została w dniu 25 kwietnia ubiegłego roku. Jej sukces sprawił, że w roku bieżącym zorganizowana została kolejna konferencja. Okazją do jej organizacji była także mijająca w tym roku 155 rocznica wybuchu styczniowej insurekcji. Głównym organizatorem tegorocznej konferencji, podobnie jak poprzedniej, było Narodowe Muzeum Historyczno-Architektoniczne „Kijowska Twierdza”. Muzeum wsparł w tym zacnym dziele Instytut Polski w Kijowie. W odnowionej pięknie „Sali kamiennej” 2 Kaponiery Muzeum przy ul. Szpitalnej 24A, na ścianach której wiszą reprodukcje grafik o tematyce powstańczej autorstwa wybitnego Artura Grottgera, zebrali się badacze dziejów powstania styczniowego z Ukrainy i Polski. W gronie tym znalazł się także pracownik Biura ZLPK Krzysztof Wojciechowski.

Sesję prowadził zastępca ds. naukowych dyrektora generalnego NMH-A „Kijowska Twierdza”, Andrij Wjalec. Zebranych gości przywitała sama dyrektor generalna Muzeum, Pani Oksana Novikova-Vygran. Następnie rozpoczęły się wystąpienia zaproszonych badaczy. Jako pierwszy swój wykład wygłosił płk Tadeusz Krząstek ze Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. W bogato ilustrowanej prezentacji przedstawił on powstanie styczniowe w tradycji i historii Rzeczpospolitej trzech narodów. Jako kolejny wykładowca wystąpił pracownik ZLPK Krzysztof Wojciechowski, który przedstawił prace inwentaryzacyjne i dokumentacyjne miejsc pamięci powstania styczniowego na terenie województwa lubelskiego w tym także lubelskich parków krajobrazowych. W następnym referacie pt.: „Rusini-Ukraińcy Chełmszczyzny i Podlasia – szlak do powstania 1863r.” dr Iwan Parnikoza, pracownik Muzeum, przedstawił zaangażowanie ludności unickiej zamieszkującej wschodnie tereny Lubelszczyzny w Powstanie. Na terenach tych dziś znajduje się 6 parków krajobrazowych i kilka obszarów chronionego krajobrazu. Współautorem tego wystąpienia byli: Anna Ślęzak-Parnikoza i Krzysztof Wojciechowski.

Po przerwie kawowej zaprezentowane zostały referaty ukraińskich badaczy Powstania. A. Skrypnyk z Kamieńca Podolskiego zaprezentował prewencyjne działania militarne władz carski na przededniu powstania, I. Krywoszeja, pracownik Humańskiego Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Pawła Tyczyny przedstawił nowy, unikalny projekt wydawniczy ukraińsko-polski dotyczący powstań narodowych. Wszyscy zainteresowani mogli też nabyć omawiane wydania. Dotychczas w języku ukraińskim ukazały się trzy niezwykle cenne publikacje dotyczące powstań: kościuszkowskiego, listopadowego i styczniowego. Walentyna Melnyk z Muzeum „Kijowska Twierdza” zreferowała zagadnienie emblematów z czasów powstania, zaś O. Pawłowa przedstawiła postacie Ukraińców biorących udział w styczniowym zrywie. Ostatnim referatem było wystąpienie zastępcy dyrektora, Andrija Wjalca nt. „czarnej karabeli” i innej broni białej znajdującej się w kolekcji Muzeum. Ściślej mówiąc w czasie sesji referatowej uczestnicy usłyszeli jedynie zapowiedź tego wystąpienia bowiem zostało ono przeprowadzone w sali z eksponatami broni białej. Część referatowa konferencji zakończyła się przyjęciem rezolucji, w której wyrażono chęć kontynuowania badań nad historią powstania styczniowego na terenie oby naszych krajów, a także zadeklarowano, że następna tego rodzaju konferencja odbędzie się za 2 lata.

Należy także wspomnieć, że referaty zaprezentowane na tegorocznej konferencji znajdą się w monografii pokonferencyjnej, która niebawem ukaże się drukiem.

Ostatnim akcentem konferencji było zwiedzanie Muzeum, które jest obiektem unikalnym jeśli idzie o powstanie styczniowe. To tutaj właśnie przetrzymywano wszystkich powstańców styczniowych schwytanych w tej części Ukrainy, tutaj rozstrzelano przywódców powstania na Kijowszczyźnie i tu wyjątkowo pielęgnuje się pamięć o powstaniu. Z niemal stuprocentową pewnością powiedzieć można, że spośród wszystkich miejsc związanych z powstaniem styczniowym położonych poza granicami Polski to właśnie Twierdza Kijowska najbardziej dba o jego pamięć. Znajduje się tu stała ekspozycja poświęcona powstaniu i przetrzymywanym w niej powstańcom, w Kosej Kaponierze wiszą tablice z nazwiskami kilkuset powstańców, których tu trzymano, na murze, naprzeciw wejścia do Kosej Kaponiery znajduje się krzyż i tablica poświęcona straconym w Twierdzy przywódcom powstania. W bieżącym roku dodano jeszcze jedną tablicę poświęconą pamięci powstańców – ojca i syna, Władysława i Zygmunta Podlewskich. Pod krzyżem tym corocznie w rocznicę powstania składane są kwiaty i palone znicze przez przedstawicieli ambasady RP w Ukrainie oraz środowisk polskich i ukraińskich. W Muzeum odbywają się sesje, spotkania i przygotowywane są wydawnictwa. Wszystko to jest zasługą pracowników muzeum na czele z dyrektor generalną Panią Oksaną Novikovą-Vygran.

Władze polskie w roku bieżącym dostrzegły i doceniły to zaangażowanie. W przededniu 100 rocznicy odzyskania niepodległości przez nasza ojczyznę, 10 listopada br., Pani Oksana Novikova Vygran otrzymała z rąk Ambasadora RP w Ukrainie Pana Jana Piekło Odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Jest to także wyraz uznania dla wszystkich pracowników Muzeum zaangażowanych w utrwalanie pamięci o najdłuższym powstańczym zrywie.

Na koniec dodać należy, że NMH-A „Kijowska Twierdza” jest także administratorem Regionalnego Parku Krajobrazowego „Łysa Góra” położonego w południowej części Kijowa. To jednak temat na osobny artykuł.

Tekst: Krzysztof Wojciechowski, Biuro ZLPK

Foto: Krzysztof Wojciechowski, Biuro ZLPK, dr Iwan Parnikoza, NMH-A „Kijowska Twierdza”, Aleksander Kuziak, NMH-A „Kijowska Twierdza”