„Potencjał przyrodniczy Polesia – ocena, wykorzystanie, ocena”. Podsumowanie konferencji.

W skład Komitetu Naukowego konferencji weszło grono naukowców z dwóch lubelskich ośrodków naukowych: prof. dr hab. Radosław Dobrowolski – Prorektor ds. Nauki iWspółpracy Międzynarodowej (UMCS), dr hab. Sławomir Terpiłowski – Dziekan Wydziału Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej (UMCS), prof. dr hab. Bogusław Sawicki – Kierownik Katedry Turystyki i Rekreacji (Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie); przewodniczący Rady ZLPK oraz prof. dr hab. Bogusław M. Kaszewski – Kierownik Zakładu Meteorologii i Klimatologii (UMCS).

Patronat honorowy nad konferencją objęli: Pan Sławomir Sosnowski – Marszałek Województwa Lubelskiego oraz Jego Magnificencja prof. dr hab. Stanisław Michałowski – Rektor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Patronem medialnym konferencji zostały: Telewizja Polska Oddział w Lublinie, Polskie Radio Lublin, Radio BonTon oraz Super Tydzień Chełmski. Zorganizowanie konferencji nie byłoby możliwe bez wsparcia finansowego Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wLublinie oraz Województwa Lubelskiego.

Celem konferencji było podsumowanie stanu wiedzy i badań naukowych na temat ochrony przyrody i środowiska regionu, promocja osobliwości przyrodniczych, kulturowych, historycznych i krajobrazowych oraz potencjału turystycznego „chełmskich” parków krajobrazowych. Podczas konferencji zaprezentowano możliwości ich wykorzystania
w edukacji szkolnej i ekologicznej.

W konferencji udział wzięło 115 osób. Wśród uczestników liczne grono stanowili przedstawiciele ośrodków naukowych m.in.: Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
w Lublinie, Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie oraz Uniwersytetu Przyrodniczego
w Poznaniu. W konferencji udział wzięli przedstawiciele władz samorządowych na czele
z Marszałkiem Województwa Lubelskiego Panem Sławomirem Sosnowskim. Poza tym obecni byli radni Sejmiku Województwa Lubelskiego: Adam Rychliczek, Ewa Juszczak, Piotr Rzetelski i Rady Parków oraz burmistrzowie i wójtowie gmin, a także przedstawiciele urzędów gmin. Liczne grono stanowili pracownicy instytucji i urzędów zajmujących się ochroną środowiska oraz jej finasowaniem. Uczestnikiem konferencji była Pani Beata Sielewicz dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Lublinie. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie w Lublinie reprezentował Jacek Mazurek (Chełm). Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie reprezentował Pan Andrzej Wereszczyński. Instytucje i urzędy ochrony środowiska reprezentowali dyrektorzy i wicedyrektorzy departamentów Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie: Pan Sławomir Struski – dyrektor Departamentu Rolnictwa i Środowiska, Pan Mateusz Winiarski – zastępca dyrektora Departamentu Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich. Wśród przedstawicieli instytucji ochrony środowiska wymienić należy także: Pana Jarosława Szymańskiego – dyrektora Poleskiego Parku Narodowego. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele nadleśnictw (Krasnystaw, Strzelce, Chełm). Na konferencji nie mogło także zabraknąć przedstawicieli parków krajobrazowych i ich zespołów z innych regionów Polski. Obecni byli: Pan dr inż. Marian Tomoń – dyrektor Brodnickiego Parku Krajobrazowego, Pan Andrzej Sieradzki – dyrektor Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia, Pan Marcin Guzik – Dyrektor Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego, Pan Tomasz Hałatkiewicz – Dyrektor Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, Pan Ireneusz Hebda – Dyrektor Zespołu Opolskich Parków Krajobrazowych, Pan Jan Lamch – Dyrektor Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, Pan Janusz Łakomiec – Dyrektor Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego, Pan Krzysztof Słowiński – Dyrektor Zespołu Parków Krajobrazowych Pojezierza Iławskiego i Wzgórz Dylewskich, Pan Piotr Śnigucki – Dyrektor Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajobrazowych, Pani Barbara Utrycka-Minko – Dyrektor Pomorskiego Zespołu Parków Krajobrazowych oraz kierowników ośrodków zamiejscowych i pracowników Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych.

W konferencji uczestniczyli goście z zagranicy reprezentujący dwa ukraińskie parki narodowe położone na Polesiu (Yuliia Hrytsiuk – Kiwercowski Park Narodowy „Puszcza Cumańska” oraz Aleksander Saszczuk i Michajło Chymyn z Parku Narodowego „Prypeć-Stochod”. Przedstawicielem białoruskiego towarzystwa ornitologicznego był Andrei Abramchuk (APB – BirdLife Belarus).

Konferencja składała się z dwóch części: sesji referatowej (na którą składały się sesja jubileuszowa oraz cztery sesje tematyczne: 1) Środowisko abiotyczne Polesia, 2) Różnorodność przyrodnicza chełmskich parków krajobrazowych, 3) Walory przyrodnicze ikulturowe Polesia, 4) Turystyka i edukacja) w dniu 10 maja oraz sesji terenowych, z których jedna odbyła się dnia 10 maja po południu, druga zaś 11 maja (program konferencji wzałączniku).

Na początku konferencji nastąpiło przywitanie gości przez Panią Justynę Jędruch – Dyrektor Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych. Następnie głos zabrał Marszałek Województwa Lubelskiego Pan Sławomir Sosnowski. Następnie głos zabrali zaproszeni goście składając gratulacje oraz życzenia Pani Dyrektor i pracownikom ZLPK z okazji 35-lecia Chełmskiego Parku Krajobrazowego, Poleskiego, Sobiborskiego i Strzeleckiego. Kolejnym punktem było wręczenie honorowej odznaki „Przyjaciela Lubelskich Parków Krajobrazowych” osobom zasłużonym dla ochrony ich wartości przyrodniczych ikulturowych oraz medalu pamiątkowego województwa lubelskiego i grawertonu z okazji jubileuszu chełmskich parków krajobrazowych. Pan Marszałek Sławomir Sosnowski wręczył odznaki 6 osobom wspierającym ZLPK – przedstawicielom nauki (prof. dr hab. Marian Harasimiuk, prof. dr hab. Zdzisław Michalczyk oraz prof. dr hab. Krzysztof H. Wojciechowski), instytucji ochrony środowiska oraz byłym dyrektorom chełmskich parków krajobrazowych (pan Olgierd Bielak, Pan Dariusz Majdiuk oraz Pan Janusz Holuk). Medalem województwa lubelskiego została wyróżniona Kierownik Ośrodka Zamiejscowego ZLPK wChełmie – Pani Małgorzata Deneka Angel. Na zakończenie części oficjalnej (powitań) głos zabrali m.in.: dyrektorzy parków krajobrazowych i ich zespołów z innych województw oraz przekazali listy gratulacyjne na ręce Pani Dyrektor ZLPK – Justyny Jędruch.

Sesję jubileuszową rozpoczął Pan Janusz Holuk, który wygłosił referat pt.: „Ochrona przyrody i krajobrazu Polesia – 35 lat funkcjonowania Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych”. Kolejnym prelegentem był Pan prof. dr hab. Marian Harasimiuk, który podzielił się z uczestnikami konferencjami swoimi refleksjami na temat historii powołania chełmskich parków krajobrazowych oraz udziału środowiska naukowego w ich tworzeniu oraz w rozpoznaniu środowiska przyrodniczego Polesia.

Po krótkiej przerwie nastąpiła I sesja referatowa (Środowisko abiotyczne Polesia), którą rozpoczął Pan dr Jarosław Pietruczuk reprezentujący Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej
w Lublinie. Wygłosił on referat pt. „Abiotyczne elementy środowiska przyrodniczego Parków Krajobrazowych Polesia Zachodniego”, w którym skupił się na przedstawieniu zagadnień związanych z geologią i rzeźbą terenu Polesia. Następnie głos zabrał Pan prof. dr hab. Zdzisław Michalczyk (UMCS), który przedstawił referat pt. „Warunki kształtowania stosunków wodnych w parkach wodno-torfowiskowych Polesia”. Kolejny referat dotyczył uwarunkowań klimatycznych chełmskich parków krajobrazowych („Warunki klimatyczne wybranych parków krajobrazowych Polesia”). Prelegentem był Pan prof. dr hab. Bogusław M. Kaszewski (UMCS). Ostatni referat w sesji I wygłosił Pan dr hab. Jacek Chodorowski (UMCS), który omówił problematykę występowania gleb Polesia, ich wartości użytkowej oraz zagrożeń („Gleby Polesia Lubelskiego – warunki występowania, wartość użytkowa izagrożenia”). Warto podkreślić, że przedstawione w tej sesji wyniki badań były prezentowane po raz pierwszy i dotąd nie były nigdzie publikowane.

Pierwszym prelegentem II sesji referatowej (Różnorodność przyrodnicza chełmskich parków krajobrazowych) była Pani dr hab. Danuta Urban (UP Lublin), która wygłosiła niezwykle ciekawy oraz bogato ilustrowany pięknymi fotografiami przyrodniczymi wykład nt. szaty roślinnej Polesia Lubelskiego („Szata roślinna Polesia Lubelskiego”). Następnie głos zabrali ornitolodzy. Pierwszy „ptasi” referat dotyczący ptaków drapieżnych Strzeleckiego Parku Krajobrazowego („Ptaki drapieżne Strzeleckiego Parku Krajobrazowego”) przedstawił Pan Janusz Wójciak (Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne), drugi zaś Pani Joanna Dziurska (doktorantka reprezentująca Uniwersytet Przyrodniczy z Poznania), która omówiła wyniki badań nad „chełmską” populacją wodniczki, która jest symbolem Chełmskiego Parku Krajobrazowego („Wodniczka Acrocephalus paludicola na Chełmskich Torfowiskach Węglanowych”). Sesję II zakończył Pan Janusz Holuk, który podzielił się z uczestnikami konferencji refleksjami nt. historii i perspektyw ochrony żółwia błotnego na Polesiu („Żółw błotny na Polesiu – historia i perspektywy ochrony”).

Po przerwie kawowej nastąpiła III sesja referatowa (Walory przyrodnicze i kulturowe Polesia), w której zostały reprezentowane trzy wykłady gości z zagranicy. Pierwszy z nich dotyczył walorów przyrodniczych i kulturowych Kiwercowskiego Parku Narodowego „Puszcza Cumańska” (Yuliia Hrytsiuk), drugi zaś walorów przyrodniczych i kulturowych Parku Narodowego „Prypeć-Stochod” (Aleksander Saszczuk). Ostatni referat „zagraniczny” zaprezentował Pan Andrei Abramchuk, który wygłosił ciekawy referat o Polesiu Nadbużańskim, czyli regionie położnych na pograniczu polsko-białoruskim stanowiącym element Transgranicznego Rezerwatu Biosfery „Polesie”. W sesji tej swoje wystąpienia mieli również Pan dr Janusz Krogulec (OTOP), który opowiedział o projektach realizowanych przez OTOP na terenie Chełmskich Torfowisk Węglanowych oraz Pan Andrzej Różycki (Poleski Park Narodowy), który przedstawił syntetyczną charakterystykę Poleskiego Parku Narodowego ilustrowaną fotografiami przyrodniczymi.

Ostatnią – IV sesję referatową (Turystyka i edukacja) rozpoczął Pan Tomasz Oleksy-Zborowski (Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze). W swoim przejmującym wykładzie przedstawił historię funkcjonowania i działalności niemieckiego obozu zagłady wSobiborze. Po nim głos zabrał przedstawiciel Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Chełmie, który omówił walory Chełmskiego Parku Krajobrazowego oraz okolic. Kolejny referat dotyczył praktycznego wykorzystania GIS w zarządzaniu parkami krajobrazowymi. Prelegentem był Pan mgr Mateusz Zawadzki (UMCS). Ostatni wykład wygłosiła Pani dr Jolanta Rodzoś (UMCS), która w referacie pt. „Od walorów obszarów chronionych do oferty edukacyjnej” przedstawiła nowe formy zajęć edukacyjnych oraz omówiła możliwe sposoby wykorzystania edukacyjnych zasobów obszarów chronionych.

Podsumowanie sesji referatowych odbyło się w kuluarach. Uczestnicy konferencji długo dyskutowali (podkreślając wysoki poziom merytoryczny wygłoszonych referatów)
i wymieniali uwagi na temat ochrony przyrody i walorów przyrodniczych i krajobrazowych chełmskich parków krajobrazowych. Była ona także okazją do ciekawej wymiany poglądów między przedstawicielami różnych regionów Polski oraz gości z Ukrainy i Białorusi.

Po obiedzie odbyła się sesja terenowa. Uczestnicy konferencji dwoma autokarami udali się w kierunku rezerwatu przyrody „Żółwiowe błota” położonego w samym sercu Sobiborskiego Parku Krajobrazowego. Przejazd był doskonałą okazją do podziwiania wyjątkowych walorów przyrodniczych Chełmskiego Parku Krajobrazowego oraz Sobiborskiego Parku Krajobrazowego. Podczas sesji terenowej wątek ochrony żółwia błotnego, jego stanowisk lęgowych kontynuował Pan Janusz Holuk. Uczestnicy konferencji mieli ogromne szczęście gdyż mogli zobaczyć na własne oczy samicę żółwia błotnego. Kolejnym punktem sesji terenowej był Dąb Bolko znajdujący się w miejscowości Hniszów. W 2016 roku był jednym z kandydatów na Drzewo Roku w Europie, jako jedyne drzewo zPolski. Gabaryty drzewa oraz imponujących rozmiarów obwód (ponad 870 cm) zrobiły ogromne wrażenie. W miejscu tym wykonane zostało wspólne zdjęcia uczestników konferencji. Ostatnim przystankiem na trasie była dolina Bugu w miejscowości Świerże.

Dzień 11 maja przeznaczony był na drugą sesję terenową. Rozpoczęła się ona od przejścia do centrum Chełma. Uczestnicy zostali podzieleni na dwie grupy. Większa udała się
na zwiedzanie największej atrakcji turystycznej Chełma, czyli Chełmskich Podziemi Kredowych. Druga grupa wybrała równie ciekawą opcję, która zakłada zwiedzanie starówki, w tym: Bazyliki Narodzenia Najświętszej Maryi Panny oraz Kościół Rozesłania św. Apostołów. Kolejnym punktem na trasie była Cementownia Chełm. Gdzie oprócz maszynowni oraz punktu paliw alternatywnych uczestnicy mieli okazję zobaczyć największe w Europie wyrobisko pokładów kredy piszącej. Następnie udaliśmy się do Pokrówki, gdzie znajduje się rodzinny regionalny browar. Właściciel browaru oprowadził uczestników konferencji po zakładzie, przy okazji omawiając proces warzenia i produkcji piwa. Na zakończenie sesji terenowej udaliśmy się do Brzeźna, gdzie wszyscy uczestnicy udali się na ścieżkę edukacyjną „Motylowe łąki”. Paweł Łapiński – pracownik Ośrodka Edukacyjno-Muzealnego w Brzeźnie zapoznał uczestników z walorami przyrodniczymi ścieżki edukacyjnej, która wytyczona jest w pobliżu rezerwatu torfowiskowego „Brzeźno” – jednego z trzech unikalnych w skali Europy torfowisk położonych w Chełmskim Parku Krajobrazowym. Swój niepowtarzalny charakter obszar ten zawdzięcza występowaniu obok siebie mozaiki ekosystemów torfowiskowych i kserotermicznych wytworzonych na podłożu kredowym. Na miejscu zobaczyli wiele okazałych i rzadkich bylin (kwitnących): kosaciec syberyjski, ciemiężycę zieloną, czarcikęs łąkowy czy storczyk kukawka. Po sesji terenowej uczestnicy wrócili do Chełma, gdzie odbyło się podsumowanie konferencji oraz pożegnalny obiad.

Międzynarodową konferencję naukową „Potencjał przyrodniczy Polesia – ocena, wykorzystanie, ochrona” należy uznać za udaną. Spełniła ona postawione przed nią cele. Była okazją nie tylko do poszerzania wiedzy na temat chełmskich parków krajobrazowych, ale także sposobnością do dyskusji i wymiany poglądów oraz do nawiązania współpracy międzynarodowej.

Wszyscy uczestnicy konferencji otrzymali pakiety, w których znajdował się przewodnik po Chełmskim Parku Krajobrazowym oraz zestaw czterech map przyrodniczo-turystycznych
w skali 1:50000 (Chełmski PK, Poleski PK, Sobiborski PK i Strzelecki PK). Przygotowane na potrzeby konferencji publikacje przyczynią się do promocji walorów przyrodniczych
i historyczno-kulturowych chełmskich parków krajobrazowych oraz propagowania ich ochrony i wykorzystania w duchu rozwoju zrównoważonego. Publikacja ww. materiałów nie była by możliwa bez wsparcia Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie.

Tekst: Marcin Kozieł (Biuro ZLPK w Lublinie)

Foto: Krzysztof Wojciechowski (Biuro ZLPK w Lublinie)