Ochrona czynna w Krzczonowskim Parku Krajobrazowym i Nadwieprzańskim Parku Krajobrazowym

W 2017 roku ZLPK podjął działania będące realizacją tego statutowego obowiązku. Jeszcze w 2016 roku złożony został do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie wniosek o dofinasowanie zadania „Ochrona czynna muraw kserotermicznych i stanowisk chronionych gatunków roślin w Nadwieprzańskim Parku Krajobrazowym i Krzczonowskim Parku Krajobrazowym”. Zadanie otrzymało finansowanie i jesienią roku 2017 podjęte zostały działanie w kierunku jego realizacji.

Projekt obejmował działania ochrony czynnej na murawach i stanowiskach roślinności kserotermicznej w parkach krajobrazowych: Nadwieprzańskim i Krzczonowskim. Zabiegi ochrony czynnej na terenie Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego dotyczyły ochrony stanowiska dziewięćsiłu bezłodygowego Carlina acaulis. Jest to gatunek z rodziny astrowatych, dawniej nazywany kąśliną, objęty w naszym kraju ochroną częściową. Piękny biały kwiat wyrasta tuż przy ziemi i okolony jest rozetą pierzastych, powcinanych, kolczasto zakończonych liści. Dość powszechnie spotykany jest w górach gdzie jest też znanym motywem zdobniczym. Jego uroda i właściwości lecznicze przyczyniły się do tego, że pozyskiwano go w dużych ilościach, stąd też musiał zostać objęty ochroną. Na liście gatunków objętych ochroną ścisłą znajdował się w latach 1946-2014. Od 2014 roku objęty jest ochroną częściową. Warto jednak podkreślić, że na Lubelszczyźnie jest to gatunek niezmiernie rzadki. Znany jest jedynie z dwóch stanowisk. Jedno z nich to słynna Stawska Góra, gdzie rośnie jeszcze rzadszy jego kuzyn – dziewięćsił popłocholistny. Drugie stanowisko to właśnie zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Kamienny Wąwóz” na terenie Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego. Rośnie tutaj w sąsiedztwie dawnego wyrobiska, z którego pozyskiwano wapień. Zagrożeniem dla gatunku była naturalna sukcesja roślinności drzewiastej i krzewiastej. Do miejsca jego występowania niebezpiecznie „zbliżały” się zarośla tarniny oraz rosły na nim młode sosny i brzozy. Jeśli ów naturalny proces nie byłby zatrzymany z pewnością w ciągu kilku lat dziewięćsił zanikł by na tym stanowisku z powodu zacienienia. Działaniami ochronnymi objęto powierzchnię ok. 1800 m² na terenie 4 działek: 518/2, 447, 448 i 449. W ramach zabiegów ochronnych usunięto drzewa, podrosty drzew i krzewów oraz uprzątnięto pozyskaną biomasę. Dodać należy, że zabiegi te przyczynią się również do polepszenia warunków wzrastania innych gatunków kserotermicznych rosnących w tym miejscu, m.in. omanu wąskolistnego i astra gawędki.

Drugim stanowiskiem objętym zabiegami ochrony czynnej w ramach w/w zadania była skarpa z roślinnością kserotermiczną położona niedaleko miejscowości Ciechanki, na prawym brzegu Wieprza na terenie Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego i w granicach ostoi siedliskowej Natura 2000 Dolina Środkowego Wieprza. Jest to miejsce, na którym występują (choć w bardzo niewielkich ilościach) takie rzadkie gatunki kserotermiczne jak: kosaciec bezlistny Iris aphylla, ożota zwyczajna Galatella linosyris czy miłek wiosenny Adonis vernalis. Tutaj również głównym zagrożeniem dla ich wzrastania jest naturalna sukcesja roślinna, w tym przypadku przede wszystkim rozrastające się krzewy tarniny. Poza tym innym czynnikiem jest bezpośredni wpływ człowieka – przez stanowisko poprowadzono nielegalnie ścieżkę, po której jeżdżą rowery i motocykle. W ramach zabiegów ochronnych na tym stanowisku usunięto krzewy tarniny na znacznej powierzchni a także podrosty drzew, usunięta została powstała na skutek działań ochronnych biomasa roślinna oraz przygotowano podłoże, ponieważ wiosną 2018 roku planowane jest dosadzanie gatunków kserotermicznych. Ponadto ustawiono ogrodzenie z żerdzi drewnianych u podnóża skarpy oraz na jej szczycie, tak aby uniemożliwić rowerzystom i motocyklistom jeżdżenie po niej.

Warto dodać, że przy obu stanowiskach, na których prowadzono zabiegi ochrony czynne stoją także tablice informacyjne zawierające opisy walorów przyrodniczych tych konkretnych miejsc oraz parków krajobrazowych, na terenie których się znajdują. Tablica w „Kamiennym Wąwozie” została ustawiona w 2016 roku, zaś tablica w Ciechankach w roku bieżącym.

Wszystkie działania przeprowadzone były we współpracy z Ogrodem Botanicznym UMCS, którego pracownicy: dr Anna Cwener i dr Agnieszka Dąbrowska sprawowały nadzór botaniczny, poinformowana została także Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie oraz uzyskano zgody właścicieli terenu. Projekt nie mógłby zostać zrealizowany gdyby nie wsparcie finansowe Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie oraz pomoc gmin-gospodarzy terenu: gminy Krzczonów i gminy Łęczna. Wszystkim, którzy udzielili wsparcia i pomocy Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych składa wyrazy wdzięczności.

Pierwsze efekty działań ochronnych powinny być widoczne już najbliższej wiosny, ale żeby w pełni cieszyć się białymi rozetami dziewięćsiłu, żółtymi kwiatami Adonisa czy fioletowymi kwiatami kosaćca, niesłusznie zwanego bezlistnym, przyjdzie nam jeszcze poczekać kilka lat, a i zabiegi ochronne z pewnością trzeba będzie powtarzać.

Tekst i zdjęcie:

Krzysztof Wojciechowski, Biuro ZLPK