HUBA – ŻAGIEW NA DRZEWIE
Huba – to zbiorowa nazwa grzybów nadrzewnych i nadrewnowych. Często podczas spacerów, w parkach lub lasach można zaobserwować je na drzewach. A co o nich wiemy?
Huby to grzyby z rodziny żagwiowatych , mające najczęściej twarde owocniki, wyrastające pojedynczo lub grupami na pniu porażonych drzew. Wśród hub są zarówno pasożyty rozwijające się na żywych drzewach, jak i saprotrofy żyjące na obumarłych drzewach i drewnie. Niektóre zresztą są zarówno pasożytami, jak i saprotrofami; infekują żywe drzewa, a po ich obumarciu jeszcze przez wiele lat rozwijają się na ich drewnie. Tylko nieliczne gatunki potrafią zaatakować zdrowe drzewo. Większość pasożytów to tzw. pasożyty słabości, atakujące drzewa stare, osłabione przez choroby czy czynniki środowiskowe, lub pasożyty ranowe, infekujące zdrowe drzewa poprzez rany. Zranienia drzew następują podczas prac leśnych, może powodować je wiatr odłamujący gałęzie, śnieg oraz żerowanie szkodników.
Długość życia hub jest różna. Dzieli się je na dwie grupy. To: owocniki jednoroczne, te w dobrych warunkach mogą przetrwać łagodną zimę, jednak nie zawsze wytwarzają zarodniki w następnym roku, owocniki wieloletnie - zarodniki najczęściej są wytwarzane co rok.
Wygląd i budowa hub są bardzo zróżnicowane. Tylko nieliczne to grzyby kapeluszowe, zbudowane z kapelusza i trzonu. Wiele gatunków to typowe huby. Niektóre są rozpostarte, pokrywające podłoże mniejszymi lub większymi powłokami i przyrośnięte do niego całą podstawą. Inne są nerkowate, konsolowate i kopytowate, półeczkowate, muszelkowate, kapeluszowate, krzaczkowate. Wyglądają zdecydowanie oryginalnie. Jest też wiele hub miękkich, z kapeluszami blaszkowatymi, jak na przykład boczniak ostrygowaty. Ich owocniki powstają pojedynczo lub tworzą skupiska.
Dlaczego obecność hub źle działa na drzewa? Te szkodliwe grzyby infekcyjne rozwijające się wewnątrz drzew i pojawiające się jako narośla na ich różnych częściach wytwarzają enzymy, które źle wpływają na chemiczny rozkład najważniejszych składników drzewa: celulozy, ligniny i hemicelulozy. To dlatego ulega ono rozkładowi. Jednocześnie huba otrzymuje składniki odżywcze oraz energię niezbędną dla rozwoju.
Najczęściej drzewa atakują huby twarde o kopytowatym kształcie, takie jak: hubiak pospolity, błyskoporek podkorowy, czyreń dębowy, skórniak pomarszczony.
Niektóre huby nazywa się grzybami śmierci. Ich rozwój oznacza śmierć drzewa. To na przykład: rozszczepka pospolita, żółciak siarkowy, korzeniowce schowane przy szyjce korzeniowej.
Huby to patogeny prowadzące do zniszczenia drzewa, ale i ważne ogniwo obiegu materii. Stanowią również pożywienie wielu zwierząt. Niegdyś z miąższu kapelusza huby wyrabiano łatwo zapalającą się hubkę, która była wykorzystywana do rozpalania ogniska.
Huby to najczęściej grzyby jadalne. Można je marynować, smażyć w panierce i dodawać do zup. W Polsce nie są popularne, w przeciwieństwie do Francji, Anglii czy Rosji.
Smak huby różni się od smaku innych grzybów. Co ważne do jedzenia nadają się tylko młode okazy. Starsze nie uwodzą smakiem, a wręcz przeciwnie.
Do najpopularniejszych gatunków hub należy hubiak pospolity. Nie mniej znanym gatunkiem huby jest żółciak siarkowy. Jest on także najczęściej wykorzystywany w kuchni. Inne popularne nazwy tego grzyba to huba żółta, huba siarkowa, grzyb siarkowy, żagiew topolowa czy żagiew Rostafińskiego.
Lecznicze właściwości huby
Nie można nie wspomnieć, że huba ma liczne właściwości lecznicze. Przede wszystkim można ją wykorzystać jako chłonny środek opatrunkowy. Zawarta w grzybie piptamina działa odkażająco, ma właściwości antybakteryjne (działa jak antybiotyk), wspomaga leczenie ran.
Z kolei herbata czy nalewka przygotowana z owocników pomaga przy stanach zapalnych, problemach z układem pokarmowym. Sprawdza się przy zwalczaniu pasożytów, wzmacnia odporność. Dzięki zawartej fenyloetyloaminie ma również działanie uspakajające. Oprócz tego różne związki obecne w owocnikach mają działanie bakteriobójcze, wspierają walkę z chorobami nowotworowymi i odkleszczowymi.
W sprzedaży dostępne są różnego rodzaju wyciągi, ekstrakty i herbaty, a w różnych źródłach można znaleźć przepisy i podpowiedzi, jak przygotować i wykorzystać huby.
W Polsce występuje około 300 gatunków hub.
HUBY W KULTURZE LUDOWEJ
Podczas Wielkiej Soboty ksiądz dokonuje poświęcenia ognia. W niektórych regionach Polski chłopcy przynoszą wówczas do kościoła tzw. huby ogniowe. Są to wysuszone owocniki różnych hub. Na Podkarpaciu istniało wierzenie że takie poświęcone huby chronią dom przed uderzeniem pioruna. W tym celu podczas burzy wystawia się je do okna.
Na Huculszczyźnie taką poświęconą hubą podkurzano dzieci. Wierzono, że dzięki temu nie będą się niczego bały.
Kadzidłem wykonanym z poświęconej huby ogniowej leczono dawniej konie chore na zołzy, czyli zapalenie dróg oddechowych i ropienie węzłów chłonnych, spowodowane przez paciorkowca zołzowego Streptococcus equi.
Z owocników pniarka lekarskiego Fomitopsis officinalis szamani Indian Ameryki Północnej wykonywali różne przedmioty, którym przypisywano nadprzyrodzoną moc nawiązywania kontaktów z duchami. Szamani używali ich w rytualnych tańcach. Wykorzystywaną przez szamana figurkę po jego śmierci umieszczano na miejscu jego pochówku. Indianie wierzyli że miejsce to zamieszkuje duch szamana, figurka miała za zadanie ostrzegać ludzi przed zbliżaniem się do niego.
U ludów Syberii dymem z owocników hubiaka pospolitego Fomes fomentarius i kory jodły okadzano zmarłych aż do czasu pogrzebu, a podczas pogrzebu również jego uczestników.
Wyciągu z błyskoporka podkorowego (Inonotus obliguus) kobiety na Syberii używały do obrzędowego obmywania i pielęgnacji po menstruacji. Czasami obmywano nim także dziecko po urodzeniu.
Tekst: Małgorzata Ciuryło
Zdjęcia: Krzysztof Kowalczuk
opracowano wykorzystując:
Mała encyklopedia leśna. PWN Warszawa 1991
# Huby w Krasnobrodzkim Parku Krajobrazowym
