Geopark Kamienny Las na Roztoczu
Projektowany Geopark „Kamienny Las na Roztoczu” ma wykonaną dokumentację przez zespół wybitnych naukowców pod kierunkiem prof. Marka Krąpca. W chwili obecnej Geopark ten ma rangę lokalną. Omawiany obiekt ma powierzchnię 640 km², 65 km długości i 2-18 km szerokości. Ściśle określone granice Geoparku, w znacznym stopniu pokrywają się z terenem Roztocza w granicach Polski. Geopark najczęściej osadzony jest na już istniejących formach ochrony, z tym że w centrum zainteresowania są formy geomorfologiczne i geologiczne, na które kładzie się nacisk w tematycznej dokumentacji.
Obszar projektowanego Geoparku rozciąga się pomiędzy miejscowościami Hrebenne –Horyniec Zdrój –Narol-Zwierzyniec-Lipowiec. Administracyjnie Geopark znajduje się na terenie województwa lubelskiego i obejmuje fragmenty powiatów: tomaszowskiego, biłgorajskiego, zamojskiego oraz na obszarze województwa podkarpackiego , obejmując północną część powiatu lubaczowskiego. Teren projektowanego Geoparku „Kamienny Las na Roztoczu” obejmuje fragmenty następujących obszarów chronionych:
1. Roztoczańskiego Parku Narodowego (głównie otulinę)
2. Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego,
3. Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego,
4. Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej
5. Południoworoztoczańskiego Parku Krajobrazowego.
Prace inwentaryzacyjne objęły ponad 160 stanowisk geologicznych (geostanowisk), czyli miejsc i obiektów, które umożliwiają poznanie procesów kształtowania wnętrza i powierzchni Ziemi. Ponad połowa znajduje się w granicach Roztocza Wschodniego co potwierdza jego wyjątkowość geologiczną.
Skamieniałe drzewa w SIEDLISKACH
Lokalizacja: województwo lubelskie , powiat tomaszowski, gmina Lubycza Królewska, miejscowość Siedliska
Fragmenty skamieniałych drzew na Roztoczu stanowią największe ich skupisko w Polsce. Skamieniałe drzewa z całego Roztocza są wieku trzeciorzędowego, a ściślej mioceńskiego. Najliczniej skrzemieniałe drzewa występują w ok. miejscowości Siedliska.
Skamieniałe drzewa najczęściej reprezentowane są przez rodzaj sekwoja (ich współczesnym przedstawicielem jest cypryśnik błotny). Jedną z podstawowych form fosylizacji drewna drzew iglastych jest kamienienie, przy czym najczęściej ma tu miejsce krzemienienie (sylifikacja). W czasie kamienienia drzew, krzemionka (SiO2) uwalniana z przesiąkniętych wodą piaskowców, mułów, popiołów wulkanicznych i innych utworów przenikała do struktur tkankowych drewna, przepajając je i wysycając, a także całkowicie zastępując w nich materię organiczną. Proces nasycania pni drzew substancją krzemionkową miał miejsce w klimacie ciepłym i wilgotnym. Znajdywane drzewa odznaczają się bardzo zróżnicowaną barwą – od białawożółtej , przez piaskowobeżową (najczęstszą), szarą, szarobrunatną, czerwonawą do prawie czarnej. Różnorodność kolorystyczna skamieniałego drewna uzależniona jest od obecności minerałów, które w czasie procesu petryfikacji wniknęły w krzemionkę. I tak:
- chrom - barwi na zielono, niebiesko,
- mangan - barwi na różowo lub pomarańczowo
- miedź - barwi na zielono, niebiesko,
- węgiel - barwi na czarno.
Skamieniałe fragmenty drzew najobficiej występują na Roztoczu Południowym (Wschodnim), rzadziej i w rozproszeniu spotykane są na Roztoczu Środkowym i tylko sporadycznie – z powodu pokrywy lessowej – można na nie trafić na odsłonięciach osadów trzeciorzędowych na Roztoczu Zachodnim. Okazy są różnej wielkości – od pokaźnych rozmiarów bloków, do całkiem drobnych, kilkucentymetrowych fragmentów. Pnie skamieniałych drzew zalegające na obszarze Południoworoztoczańskiego Parku Krajobrazowego objęto ochroną prawną.
Miejscem, które koniecznie musi znaleźć się na trasie wycieczki każdego miłośnika przyrody jest muzeum, które powstało w budynku byłej szkoły podstawowej w Siedliskach. Na muzeum składają się trzy izby tematyczne. Największą i najważniejszą jest izba drzew skamieniałych. Jest to największy tego typu zbiór w Polsce. Muzeum dysponuje około 500 eksponatami o różnych kształtach i barwach.
Geoturystyka od niedawna staje się jedną z najbardziej popularnych gałęzi turystyki. Ukierunkowanie poznawania środowiska naturalnego z naciskiem na formy geologiczne ma wielu zwolenników. Formy rzeźby terenu „ nie odfruną” , „nie uciekną” „nie przekwitną” więc można je poznawać przez cały rok. Poznawanie organoleptyczne przyrody nieożywionej jest możliwe dla każdego, bez względu na wiek. Ten potencjał udokumentowany opracowaniem tematycznym, oraz infrastrukturą turystyczną to wielka szansa dla terenu bogatego w formy geomorfologiczne i geologiczne. Oby tak się stało na Roztoczu Wschodnim.
Tekst opracowała Małgorzata Ciuryło
