Gadożer Circaetus gallicus, zwany także krótkoszponem, jest jednym z większych krajowych gatunków ptaków szponiastych. Jego długość to ok. 60 cm, siąg zaś wynosi bez mała 2 metry. Ptak ma dość masywną głowę, dziób i nogi niebieskoszare, spód ciała bardzo jasny (poza tzw. „kapturem” wokolicach głowy i szyi) wierzch ciemniejszy. Osobliwym jest menu gadożera, w którym (zgodnie zjego nazwą), przeważają gady i płazy, rzadziej ptaki i inne zwierzęta. Zamieszkuje lasy, gdzie buduje gniazda na wysokich drzewach, zaś poluje na terenie otwartym. Z uwagi na specyficzne menu jak i na kurczenie się dogodnych miejsc żerowiskowych na skutek melioracji, gadożer nie jest ptakiem licznym. W naszym kraju ma status skrajnie nielicznego gatunku lęgowego wschodniej części Polski. Populacja gadożerów szacowana jest u nas na 10-15 par (!) choć niektórzy badacze uważają, że owych 10 par to górna granica. O ile dotychczas za „gadożerowe zagłębie” uważane było Podlasie, zwłaszcza Kotlina Biebrzańska, o tyle w ostatnich latach na prowadzenie wysuwa się nasz region. Na Lubelszczyźnie ptaki spotykane są corocznie, niekiedy znajdowane były także ich gniazda głównie wpołudniowej części kraju, w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej. W 2012 roku parę widywano wLasach Włodawskich (uznano, że jest to gniazdowanie niepewne). Poza tym w ostatnich latach (poza południową częścią regionu) obserwowany był także w miarę regularnie na w Lasach Sobiborskich, na Krowim Bagnie.
Warto dodać, że gatunek ten został wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt, znajduje się także w zał. I Dyrektywy Ptasiej. Jest też gadożer gatunkiem objętym ochroną ścisłą oraz gatunkiem strefowym. Zgodnie z rozporządzaniem Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt wokół miejsc rozrodu i stałego przebywania gadożera tworzy się strefę ochronną o promieniu 200 m od gniazda wokół całego roku, zaś w okresie od 1 marca do 30 września promień stref wynosi 500 m.
Ptak zaobserwowany w Chełmskim Parku Krajobrazowym był najprawdopodobniej przelotnym (przeloty gadożerów rozpoczynają się już w końcu sierpnia). Być może jednak wróci tutaj wiosną by założyć gniazdo.
Tekst i zdęcia:Krzysztof Wojciechowski, Biuro ZLPK