FIGURY, KRZYŻE I KAPLICZKI PRZYDROŻNE W PARKU KRAJOBRAZOWYM I POWIECIE JANOWSKIM

Podczas synodu krakowskiego z 1621 r. ( w skład tej diecezji wchodziły wówczas okolice Janowa Lubelskiego) bp. Marcin Szyszkowski nakazał „Proboszczowie niechaj troszczą się i pamiętają, by we wszystkich wioskach należących do ich, parafii na drogach publicznych ustawiane były znaki Krzyża św.po to, by pokazać, że pobożni katolicy nie mają nic wspólnego z heretykami, z Żydami i poganami i by ludzie przypominali sobie o dobrodziejstwach otrzymanych od Boga i by swe myśli do Boga wznosili”, co zostało skrupulatnie wypełnione.Z 1653 r. pochodzi najstarsza zachowana w powiecie janowskim kapliczka . Jest to wykonana w kamieniu słupowa kapliczka św. Marcina położona we wsi Branewka w Gminie Dzwola. W okresie staropolskim fundatorami kapliczek i krzyży byli przede wszystkim duchowni szlachta i mieszczanie. Chłopi czynili to raczej zbiorowo, całymi gromadami. Liczba chłopskich fundacji, również indywidualnych, zaczęła rosnąć od końca XVII w. W XIX w. wraz ze wzrostem zamożności chłopów , zwłaszcza po oczynszowaniu w dobrach Ordynacji Zamojskiej, a szczególnie uwłaszczeniu, powstawało coraz więcej figur i kapliczek w których umieszczano rzeźby.Po okresie Powstania Styczniowego, kiedy miało miejsce szczególne powiązanie treści religijnych z patriotycznymi, rosyjskie władze zaborcze wprowadziły rozporządzenie „antykrzyżowe” zakazujące bez zgody władz stawianie krzyży, figur i znaków religijnych.Prawdziwy wysyp fundacji przydrożnych figur miał miejsce w 1905 r. i latach następnych na tle ożywienia narodowego i zmniejszenia ucisku zaborcy. W regionie powstało wówczas kilkadziesiąt krzyży i kapliczek. Duża część zachowanych w powiecie janowskim przydrożnych obiektów sakralnych pochodzi z tego okresu.W okresie międzywojennym kontynuowane były wcześniejsze formy krzyży i kapliczek, a lata powojenne to zanik starych form i pojawienie się krzyży metalowych.Mimo ograniczeń reżimu komunistycznego liczba figur rosła, szczególnie szybko w latach 70. I 80. Tendencja wzrostowa utrzymała się i trwa do dziś.

Ewenementem, i to w skali ogólnopolskiej jest droga z Frampola do Janowa licząca 18 km, przy której znajduje się ponad 60 krzyży i kapliczek.

Wędrując drogami i lasami janowskimi napotkać możemy nie tylko rzadkie zwierzęta, zaskakujące twory przyrody, ale również piękne dzieła rąk ludzkich – byłych i obecnych mieszkańców tej ziemi – którzy na chwałę Bogu wznieśli przydrożne krzyże i kapliczki.

Tekst : Marek Piech

ZLPK OZ w Janowie Lubelskim

Zdjęcia : Jolanta Kiszka

ZLPK OZ w Janowie Lubelskim