Obszar Chronionego Krajobrazu „Annówka”

Uchwała tworząca: Uchwała Nr XI/56/90 WRN w Lublinie z dn. 26.02.1990 r. w sprawie utworzenia systemu parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu na terenie woj. lubelskiego (Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 13, poz. 14).

Uchwała obowiązująca: Rozporządzenie Nr 36 Wojewody Lubelskiego z dnia 16 lutego 2006 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Annówka”.

Położenie administracyjne (powiat/gminy): Powiat lubartowski / Kock (wiejska), Kock (miejska); Powiat radzyński / Borki (wiejska)

Obszar Chronionego Krajobrazu „Annówka” został powołany w celu zachowania rozległego i fitosocjologicznie zróżnicowanego kompleksu leśnego, w którym udział starodrzewu przekracza 30%. Ocenia się, że las „Annówka” zachował charakter zbliżony do naturalnego, a jego oddalenie od dużych ośrodków miejskich i zakładów przemysłowych, oraz niska gęstość zaludnienia przekłada się na dobry stan lokalnego środowiska czyli czyste wody, gleby i powietrze.                

Geologicznie Obszar Chronionego Krajobrazu „Annówka” położony jest w obrębie południowo-zachodniego skłonu zrębu łukowskiego (podniesienia łukowskiego), będącego częścią niecki nadbużańskiej. Obszar ten cechuje budowa dwupiętrowa. Stosunkowo płytko, na głębokości 910 m p.p.m. występują prekambryjskie skały krystaliczne (łupki, gnejsy, amfibolity). Na cokole krystalicznym osadzone są skały osadowe paleozoiczne, mezozoiczne i kenozoiczne.

Rzeźba terenu „Annówki” jest mało zróżnicowana - dominuje krajobraz równiny. Charakter rzeźby w tym rejonie pozwala zaliczyć ten teren do obszarów staroglacjalnych, tzn. ukształtowanych przez lądolód skandynawski, ale później zniszczonych przez procesy denudacyjne, wyrównujące oraz występujący klimat. Doliny rzeczne są mało wyraźne, szerokie i płytkie. Różnice wysokości w obrębie całego obszaru chronionego sięgają zaledwie 25 metrów. Jedynym urozmaiceniem monotonnego krajobrazu są elementy antropogeniczne: groble stawów, wykopy i nasypy drogowe, rowy melioracyjne i torfianki.

Warunki  klimatyczne obszaru „Annówka” kształtowane  są głównie  przez  wpływy  kontynentalne i w  mniejszym stopniu przez oceaniczne. Zimy  są  długie  i  mroźne,  zaś  lata –  ciepłe  i  również  długie.  Dużą  zmiennością temperatur charakteryzują się pory przejściowe.

Cały Obszar Chronionego Krajobrazu znajduje się w obrębie zlewni trzech dopływów Tyśmienicy. Północne skrawki odwadniane są do Bystrzycy Północnej, zachodnia część znajduje się w obrębie dorzecza Czarnej. Resztę odwadnia niewielki ciek biorący swój początek ze stawów „Tyśmianka”, który po 3,5 km biegu wpada do Tyśmienicy. Najważniejszym elementem wśród wód jest 26 hektarowy kompleks stawów „Tyśmianka” – nie posiada on stałych dopływów i zasilany jest jedynie wodami podziemnymi, opadowymi i roztopowymi.

O przyrodniczej i krajobrazowej wartości Obszaru Chronionego Krajobrazu „Annówka” w największym stopniu decyduje 1700-hektarowy zwarty zespół lasów. Na las „Annówka” składają się trzy uroczyska lasów państwowych: „Tereba”, „Pasmugi” i „Tyśmianka” oraz przyległe do nich lasy chłopskie. Najbardziej zwarty las „Tereba” leżący na zachodniej części obszaru skupia w sobie starodrzew sosnowy ze sporą domieszką drzew liściastych. Wschodnia część czyli „Tyśmianka” to obszar o największym zróżnicowaniu przestrzennym - duża mozaikowość siedlisk, różnorodność gatunkowa i wiekowa.  „Pasmugi” to głownie bór sosnowy suchy, może i najmniej efektowny, ale najbardziej lubiany przez grzybiarzy. 1/3 powierzchni  Annówki to lasy chłopskie – tak określane są lasy prywatne. W nich również zachowały się partie zbliżone do starodrzewu, choć głownie są to młodniki sosnowe i brzozowe. Warte uwagi są stare wiązy rosnące w annowskich lasach. Obecnie europejskie wiązy zmagają się z epidemią śmiertelnej dla nich tzw. holenderskiej choroby wiązów – tracą liście, usychają i umierają. Jednak te w Annówce są w wyjątkowo dobrej kondycji - najwyraźniej choroba tutaj nie dotarła. Fauna leśna Annówki jest typowa dla nizinnych lasów, zamieszkują tu m.in. duże ssaki: jelenie, sarny i dziki. Z ptaków wypatrzymy kilka gatunków dzięciołów, drozdów, kukułki, gołębie grzywacze i cały szereg innych leśnych gatunków.

Poza lasami na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Annówka” występują zbiorowiska roślinności łąkowej rozciągające się wzdłuż niewielkich rzeczek. Płaty wyżej położone to suche zbiorowiska trawiaste, niższe to zabagnione szuwary.  

Ciekawym obiektem są stawy Tyśmianka. Są to trzy stawy rozdzielone groblami, jeden z nich z charakterystyczną wyspą. Stawy są udostępnione do amatorskiego połowu ryb (po uzyskaniu stosownego zezwolenia) i są dobrym miejscem na połów karpi, sumów, leszczy czy amurów.  Taflę wody porastaj grążele i grzybienie. Nad stawami kołują błotniaki, a nawet polujące na ryby bieliki, przy odrobinie szczęścia możemy tu spotkać stroniącego od ludzi bociana czarnego. W okresie przelotów na stawach obserwowano duże gromady ptactwa wodnego.

Na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Annówka” z innych form ochrony przyrody funkcjonują jeden pomnik przyrody i jeden użytek ekologiczny. Na pomnik przyrody składają się dwa wiekowe dęby bezszypułkowe. Użytek ekologiczny tworzy sześć luźno rozrzuconych po terenie kompleksu leśnego fragmentów. Użytek powołano w celu ochrony podmokłych łąk i torfowisk. 

Na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Annówka” nie ma co prawda obiektów zabytkowych, jednak okoliczne miejscowości zachowały klimat typowych polskich wiosek ładnie wkomponowanych w krajobraz. Wzdłuż lokalnych dróg warte uwagi są stare aleje przydrożne, coraz rzadsze w naszym krajobrazie. Wędrówkę po Annówce warto połączyć ze zwiedzaniem nieodległego Kocka, miasta o długiej i burzliwej historii.

Obszar Chronionego Krajobrazu „Annówka” nie został jeszcze odkryty przez turystykę masową - na jego terenie nie wyznakowano dotychczas żadnych szlaków pieszych czy rowerowych. Wędrówkę po nim polecamy jednak wszystkim, którzy spragnieni są odpoczynku od gwarnych miast i modnych, komercyjnych regionów turystycznych.

Tekst: Michał Zieliński