ZAWIŁE ŚCIEŻKI HISTORII
W północno- zachodniej części Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu na terenie Gminy Modliborzyce znajduje się wieś Wierzchowiska, która była świadkiem wielu wydarzeń związanych z historią naszego kraju. Poczesne miejsce na wzgórzu we wsi zajmuje neobarokowy pałacyk, który otacza sześcio- hektarowy park angielski z XIX wieku z wieloma pomnikami przyrody i starodrzewiem. Obecnie w pałacu mieści się hotel i restauracja.
Jedna z pierwszych historycznych wzmianek o wsi Wierzchowiska zapisana została przez Jana Długosza w latach 1470-1480. Dogodne położenie geograficzne sprawiło, że wieś doskonale się rozwijała.
Losy jej ściśle związane były z losami Rzeczpospolitej. Nie ominęły jej również niszczące wojny, gdzie podczas XVII-wiecznych najazdów poniosła dotkliwe straty. Kroniki informują, że w tym czasie istniał we wsi dwór murowany, zabudowania dworskie, karczma, młyn, pasieka, stawy rybne i ogród włoski. Trudno jest wyznaczyć dokładną datę wybudowania dworu, naj prawdopodobnie istniał jakoś drewniany a potem murowany już od XV wieku.
Jak to w naszej historii bywało dwór i wieś często zmieniali właścicieli, w roku 1840 posiadał go Kochanowski / potomek jednego z braci wielkiego poety z Czarnolasu /, a później stał się własnością rodziny Bogdańskich.
Wierzchowisk jak i samego dworu nie ominęły również wydarzenia związane z powstaniem styczniowym. Po bitwie pod Batorzem gdzie zginął dowódca powstańców Pułkownik Borelowski oraz szef sztabu węgierski Major Wellisch, część rozbitego oddziału wycofała się na teren Wierzchowisk gdzie kilku powstańców zmarło. Pogrzebani zostali pod dębem, z którego po obcięciu konarów zrobiono żywy krzyż. W 1914 roku, podczas zawirowań pierwszej wojny światowej, krzyż ścieli Węgrzy, ale mieszkańcy postawili go ponownie. W roku 1937 krzyż został poświęcony przez księdza Golińskiego i przeniesiony do dworskiego parku. Z bitwą wiąże się jeszcze jedno zdarzenie dotyczące Wierzchowisk. Oddział Lelewela miał na swoim koncie wiele sukcesów, w tym zdobycie kasy rządowej w Łukowie. Zdobyte pieniądze / znaczna suma / zdeponowano u żydowskiego karczmarza Michelisa, który chcąc je przywłaszczyć wydał kozakom powstańczą kryjówkę. Po powstaniu za owe pieniądze kupił dwór i folwark w Wierzchowiskach, oraz sfinansował budowę hotelu Europa w Lublinie. Michelis zmarł w 1902 roku / wcześniej sprzedał dwór z folwarkiem Gustawowi Świdzie / pogardzany przez społeczeństwo polskie.
Lata 1920-1922 to okres rozbudowy dworu i nadania mu takiej formy jaką możemy oglądać do dnia dzisiejszego. Po Drugiej Wojnie Światowej dwór i majątek został objęty reformą rolną i przeszedł na własność państwa. Mieściła się w nim poczta, dom nauczyciela, przedszkole oraz należał do Związku Harcerstwa Polskiego, aż popadł w ruinę.
W 2006 roku dwór nabyli Państwo Nizio. W 2008 rozpoczęto remont a dwa lata później w dworze otwarto restaurację i hotel „Dwór Sanna” nawiązujący nazwą do pobliskich źródeł rzeki Sanny.
Tekst : M. Piech ZLPK OZ w Janowie Lubelskim
Zdjęcia: M. Grzyb ZLPK OZ w Janowie Lubelskim
